HVB 
Hoogleraar kraakt klimaatbeleid: ‘Stoppen met gas zorgt juist voor méér CO2’
INTERVIEWHet besluit om alle huizen van het gas af te halen is een grote fout van het kabinet, stelt hoogleraar energiesystemen David Smeulders. ,,De komende tien jaar zal het alleen maar leiden tot méér CO2-uitstoot. Aardgas is juist deel van de klimaatoplossing.’’
Het hele gebeuren is volgens hem zinloos. ,,Het levert niks op, behalve sympathie voor Groningen en een hogere energierekening voor huishoudens. Uit mijn doorrekeningen blijkt dat de CO2-uitstoot tot 2030 juist toeneemt als huizen van het aardgas af gaan. Want wat komt ervoor in de plaats? Voorlopig vooral warmtepompen, die draaien op elektriciteit. Omdat er nog volstrekt onvoldoende zonne- en windenergie is, zal die stroom komende jaren vooral uit de energiecentrales komen. Die draaien op kolen, gas of biomassa waarvan je moet vaststellen dat een deel daarvan absoluut niet duurzaam is. Dus wat win je er dan per saldo mee?’’
Geen slechte brandstof
In onze buurlanden wordt met verbijstering naar de Nederlandse van-het-gas-af-operatie gekeken, zegt Smeulders. ,,Gas is helemaal geen slechte brandstof, cv-ketels zijn bovendien uiterst efficiënt. Duitsland en België, waar veel huizen worden verwarmd met olie of hout, zijn daarom juist bezig huizen aan te sluiten op aardgasleidingen. Daar zie je nu borden langs de weg staan die trots aankondigen: aardgas komt eraan!’’
De aardbevingen in Groningen hebben Nederland in een kramp doen schieten, denkt de energiehoogleraar. ,,Op de een of andere manier is gas vies geworden. Het is echt ideologisch, dat we er nu vanaf willen.”
Smeulders wijst naar de onderhandelingen over het klimaatakkoord. ,,Ik heb een paar keer aan tafel gezeten. Er werd niet gediscussieerd over de vraag of gas nog een optie was. Er werd gezegd: zo gaan we het doen. Dan haak je als wetenschapper natuurlijk af. Complete woonwijken worden nu opgezadeld met een gigantisch dure operatie, terwijl de klimaatwinst die we boeken zeer beperkt is.”
Vast blijven houden aan gas klinkt als vasthouden aan het verleden. We moeten toch snel aan de slag om de opwarming van de aarde te stoppen?
,,Natuurlijk. Maar als je dat doet met oplossingen die alleen op papier duurzaam zijn, dan blijft de zeespiegel gewoon doorstijgen. We zouden maatregelen moeten nemen die zowel op papier als in de werkelijkheid klimaatwinst opleveren.”
Een van de pijlers onder het klimaatakkoord is biomassa. Is dat ook zo’n papieren tijger?
,,Daar ben ik van overtuigd. We kappen bos in het buitenland, vervoeren dat per schip naar de haven in Rotterdam en verbranden het hier. Terwijl we die bossen keihard nodig hebben om CO2 op te nemen. Bomen zijn onze vrienden, geen brandhout. We hebben juist meer bomen nodig!”
Wat stelt u voor?
,,Als je nou eens de helft van de 11 miljard subsidie voor biomassa zou uittrekken voor het isoleren van alle huizen in Nederland. Van isoleren krijg je nooit spijt. Die oplossing is veel goedkoper en aantoonbaar duurzaam; na isolatie hoeven we veel minder gas te stoken. Daarna kun je denken aan warmtepompen. Bij voorkeur pompen die warmte uit oppervlaktewater halen, bijvoorbeeld uit grachten. Die maken geen lawaai en zijn veel efficiënter dan pompen die warmte halen uit de buitenlucht. Laat de gaskraan zitten in de meterkast: dan kunnen we die in de toekomst eventueel opendraaien als we genoeg groene waterstof hebben.’’
Waterstof kan worden gemaakt van zonne- en windenergie. Als restproduct komt bij verbranding geen CO2 vrij, maar zuiver water. Omdat je waterstof kunt opslaan voor momenten waarop de zon niet schijnt en het niet waait, wordt het wel gezien als de ontbrekende schakel voor de overgang naar duurzame energie.
Aan de TU Eindhoven wordt onder leiding van Smeulders onderzoek gedaan naar een optie die volgens hem nóg meer kansen biedt: het omzetten van groene stroom in groen aardgas. In dat chemische proces is waterstof slechts een tussenstap.
,,Het grote voordeel: dit synthetische gas heeft dezelfde samenstelling als natuurlijk aardgas. Dus kunnen we het opslaan en transporteren in ons bestaande gasnet. Met waterstof is dat lastiger: dat is een piepklein molecuul dat overal doorheen glipt.’’
Wat is de potentie hiervan?
,,Ik denk dat dit dé oplossing is voor onze elektriciteitsvoorziening. Hiermee kunnen we een aardgasbatterij creëren, een stroombuffer. Als we een overschot hebben aan zon of wind, zetten we dat om in gas. Dat slaan we op en zetten we weer om in stroom in windstille periodes. Als gasnatie hoeven we hier bijna geen investeringen voor te doen; al onze elektriciteitscentrales zijn al aangesloten op het elektriciteits- én het gasnet. We hoeven naast de centrales alleen een zwembad aan brandstofcellen te bouwen en een vat CO2 dat mee-ademt. De Gasunie sponsort ons onderzoek, eind dit jaar moet een eerste proefopstelling draaien.’’
Aan welke spannende nieuwe klimaatoplossingen werken uw onderzoekers nog meer?
,,We ontwikkelen een warmtebatterij voor huishoudens. Samen met TNO onderzoeken we materialen zoals een simpel zout waarin je heel efficiënt warmte kunt opslaan. Vergelijk het met een heatpack, dat door sporters wordt gebruikt om lichaamsdelen op te warmen. In zo’n batterij slaan huishoudens in de toekomst overtollige warmte van bijvoorbeeld hun zonnecollectoren in op. Ze neemt veel minder plaats in dan een boiler: in een warmtebatterij formaat wasmachine kan een gezin genoeg warmte opslaan om een maand mee te douchen en verwarmen.’’
Maakt u zich zorgen over klimaatverandering?
,,Nee, ik raak erdoor gemotiveerd. Ik ben ervan overtuigd dat we het probleem aankunnen. Maar dan moeten we ons nu wel richten op de oplossingen die de meeste CO2-winst opleveren. In Nederland staan moderne kolencentrales, die pas tien jaar oud zijn. Daar kunnen we de CO2-uitstoot zo van afvangen, die techniek is beschikbaar. Ik ben daar een groot voorstander van. Hier is het helaas taboe, maar in Noorwegen gebeurt dat gewoon. Of je kunt de kolencentrales laten overschakelen op gas. Is ook zo gepiept, en je hebt directe milieuwinst.’’
Waar moet al dat gas vandaan komen, als we stoppen met de winning in Groningen? Uit Rusland?
,,Ik zou beginnen met onze gasvelden in de Noordzee. Daar kunnen we nog dertig, veertig jaar mee vooruit. En we zouden de EEG weer moeten invoeren: een Europese Energie Gemeenschap. De overgang naar duurzame energie is bij uitstek iets dat we Europees moeten regelen. De miljardensubsidies die Nederland nu uitgeeft aan biomassa kunnen veel beter worden gebruikt om oude kolencentrales in Polen te sluiten. Die zijn véél vervuilender dan de onze.’’
U bent lokaal actief voor GroenLinks, maar die partij ziet bijvoorbeeld niks in CO2-afvang en opslag. Heeft u nooit behoefte om het in de politiek hogerop te zoeken? Als wetenschapper staat u wat betreft het klimaatbeleid toch aan de zijlijn.
,,Ik doe mijn best om hier en daar wat bij te sturen, maar politiek en wetenschap zijn toch echt twee verschillende takken van sport.’’
Hoe kunnen we het gasprobleem duurzaam oplossen? Bekijk via de link van het AD een college van de Universiteit van Nederland over dit onderwerp.
